Đã biết vô thường….

Ns Trịnh Công Sơn

      Sang nay ngồi nhâm nhi café cùng với người bạn, để tìm chút yên tĩnh cho lòng lắng lại. Trong không gian trầm lắng của quán, chúng tôi lặng người suy tư khi nghe ca sỹ Hồng Nhung hát ca khúc “Đóa hoa vô thường” của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn. Tôi rất thích nghe nhạc Trịnh, tôi không thể nhớ được là mình yêu nhạc Trịnh từ lúc nào, và thường hay đến quán café này để nghe. Ca khúc “Đóa hoa vô thường” là một trong những ca khúc tôi thích nhất.

“Tìm em tôi tìm mình hạc xương mai
Tìm trên non ngàn một cành hoa khôi
Nụ cười mong manh, một hồn yếu đuối
Một bờ môi thơm, một hồn giấy mới
Tìm em tôi tìm, nhủ lòng tôi ơi
Tìm đêm chưa từng, tìm ngày tinh khôi
Tìm chim trong đàn ngậm hạt sương bay

………

Từ đó hoa là em
Một sớm kia rất hồng
Nở hết trong hoàng hôn
Đợi gió vô thường lên
Từ đó em là sương
Rụng mát trong bình minh
Từ đó ta là đêm
Nở đóa hoa vô thường ... “

(Đóa hoa vô thường)

       Bất giác người bạn hỏi tôi rằng, tại sao trong các ca khúc của Trịnh Công Sơn lại có nhiều ca từ về “Chết” như thế. Tôi nghĩ rằng, với Trịnh Công Sơn “Sinh, lão, bệnh, tử” cũng chỉ là “vô thường” đến và đi của một kiếp người, nên từ “chết” luôn đi vào lời ca của Trịnh. Với “Đóa hoa vô thường” Trịnh Công Sơn kể về một tình sử triết lý của chữ “Ái” và “Tâm”. Tình do tâm ta mà sinh, có khi tình mất mà tâm còn động vọng, đến lúc tâm bình an thì tình kia cũng đoạn nỗi, kết thúc một đời rong chơi. Trịnh Công Sơn xem cuộc sống này như “vô thường”, vì thế từ “chết” xuất hiện rất nhiều trong các ca khúc của ông:    

Hình minh họa từ Internet

 “Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi

Để một mai tôi về làm cát bụi

Ôi cát bụi mệt nhoài…

... Bao nhiêu năm làm kiếp con người

Chợt một chiều tóc trắng như vôi

Lá úa trên cao rụng đầy

Cho trăm năm vào chết một ngày…”

(Cát bụi)

       Rồi trong ca khúc: “Nhìn những lần mùa thu đi”: 

Em nghe sầu lên trong nắng

và lá rụng ngoài song

Nghe tên mình vào quên lãng

Nghe tháng ngày chết trong thu vàng…”

      Và một ca khúc có rất nhiều từ “chết”, nhưng một thời người ta vẫn hát như thường mà không hề sợ hãi:     

“Sống từng ngày,
Chết từng ngày,
Còn sống một ngày,
Là hẹn chêt mai đây.
Sống từng ngày,
Chết từng ngày,
Còn sống một ngày
Là hẹn chết không may... “

(Buồn từng phút giây)

Hình minh họa từ Internet

         Chỉ mới đi qua 3 ca khúc thôi mà đã có quá nhiều từ “chết”, còn lại hơn sáu trăm ca khúc của ông thì còn rất nhiều từ ấy. Có lẽ ông là một trong số hiếm nhạc sĩ biết cách làm say mê công chúng bằng ngôn ngữ âm nhạc theo phong cách riêng không lẫn vào ai, cho dù ông đã sử dụng rất nhiều cái từ đáng sợ nhất: “Chết”.

         Đối với những người trần tục thì nghiệp chướng chất chồng, khiến người ta sợ cái từ “Chết”; còn đối với những bậc xuất gia tu hành xem cái “chết” cũng nhẹ tựa như làn gió nhẹ thổi thoáng qua, như một bông hoa “vô thường” sớm nở tối tàn…. nên các bậc tu hành hoàn toàn giải thoát, tự tại an vui.

       Nhưng, càng suy ngẫm lại ngộ ra rằng: Đã biết vô thường, sao còn phiền não!

     “Đóa hoa vô thường” bài hát về quá trình đi tìm chân ngã và tìm người yêu muôn thuở, đích thực, trong ảo hóa của vạn hữu vô thường - khi chính người đi tìm kiếm cũng là một chúng sinh vô thường với tiểu ngã đầy ảo vọng, khổ đau....và niềm hạnh phúc của tương ngộ trần gian, của duyên khởi, hợp tan... mau qua như những cánh hoa vô thường,...

Hình minh họa ừ Internet

       Rồi tử sinh tiếp nối - sự vội vã mau qua của tình, của mộng, của kiếp ngưòi - với nhân duyên trùng điệp, luân hồi, tứ tán... chỉ còn đây câu kinh bài kệ của nguyện lực, của trí huệ soi thấu cõi vô minh, ta bà,...

“nhưng mình sẽ còn gặp nhau
trong muôn dặm luân hồi,
nghiệp duyên,
sinh tử...
vì mình vẫn mãi tìm nhau
mãi gần nhau
mãi bên nhau ... “

        “Vô thường” là một khái niệm trừu tượng trong bản thể luận của Phật giáo, chỉ một trong ba thuộc tính của Tồn tại (Vô thường - Ðau khổ - Vô ngã), hàm ý rằng thế giới là một trường biến hoá không ngừng, tất cả những gì mà giác quan của chúng ta cảm nhận là bất biến và vĩnh hằng thật ra chỉ là “những danh sắc trôi chảy, những trạng thái biến hiện.” Cho nên trong đời sống, mỗi người chọn một đức tin để nương tựa, tôn giáo cũng có đóng góp lớn vào việc hình thành nên những bến bờ vững chãi cho con người. Người ta đã cố gắng mọi cách để đưa Phật giáo vào đời sống, và có thể nói với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, dường như anh đã làm cho Phật giáo thoát khỏi sự trói buộc của một tôn giáo bình thường.

        Chết - sống là hai phạm trù lớn của triết học, nó hiện sinh trong mỗi con người và khiến con người phải làm việc, suy nghĩ cho sự sinh tồn. Sống – Chết là một qui luật tất yếu của tự nhiên, sống và chết hiện sinh đồng thời trong mỗi phút giây. Với Trịnh Công Sơn, đón nhận cái chết là một điều rất “vô thường” chứ không phải là chuyện nghĩa vụ và thời hạn. Chết cho một cuộc hồi sinh và tái tạo lại bản thân ở một thực thể khác, mà với anh thì dù có kiếp nào vẫn muốn được ca hát. Trịnh Công Sơn đã vận dụng nguyên lí “sắc - không” và luật “vô thường” vào ca khúc rất tài và một cách ngẫu nhiên: “Không có đâu em này / không có cái chết đầu tiên / và có đâu bao giờ / đâu có cái chết sau cùng…”.

        Trong Phật giáo quan niệm cái sống cái chết chỉ là một, sống không là mãi mãi và chết không là cuối cùng, chúng tuần tự nhau, thay phiên nhau một cách “luân hồi”: “Hôm nay thức dậy không còn thấy mặt trời / không còn thấy mặt người” (Không còn thấy mặt người). 

Hình minh họa từ Internet

        Cuộc sống đôi lúc làm con người ta mệt mỏi và bận rộn, cảm thấy ngột ngạt đến mức không chịu nổi, Trịnh Công Sơn cũng có những lúc trống trải như thế, có những quãng đời như thế mà anh gọi là “tuổi đá buồn”, thế nhưng Trịnh Công Sơn vẫn hát “còn cuộc đời ta cứ vui”, “Đời như vô tận, một mình tôi về. Với tôi…”. Và rồi  bỗng nhiên cái hiện hữu của đời sống nó đã trở về ngự trị nơi trái tim:

“Và như thế

Tôi sống vui từng ngày

Và như thế

Tôi đến trong cuộc đời

Đã yêu cuộc đời này

Bằng trái tim của tôi”.

(Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui)

       Vì thế nhiều người đã nói rằng mỗi khi buồn chán, tuyệt vọng mà hát mấy bài này thì sầu đau tan biến, cảm thấy “tuyệt vọng cũng đẹp như một đoá hoa”….. 

 

Ns Trịnh Công Sơn