CHỮ TÍN....

Vừa qua, ngày 11/6, Quốc hội công bố kết quả lấy phiếu tín nhiệm 47 chức danh chủ chốt do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn, với tỷ lệ mức độ tín nhiệm của từng người, đang trở thành đề tài “nóng” trên các diễn đàn. Tuy nhiên, điều tôi muốn chia sẻ ở đây không phải là ai đạt bao nhiêu phần trăm tỷ lệ phiếu tín nhiệm cao, ai nằm trong số tín nhiệm thấp. Điều tôi muốn chia sẻ đó là Chữ TÍN.

         Trong sách Cổ học tinh hoa có ghi lại câu chuyện như sau:

“Nước Lỗ có một cái đỉnh quí. Nước Tề bắt phải đem dâng. Vua Lỗ cho làm một cái đỉnh giả đem sang. Vua Tề bảo phải có Chính Tử đem đỉnh sang mới tin. Vua Lỗ cho gọi Chính Tử đến và truyền mang cái đỉnh giả sang nước Tề.

Chính Tử thắc mắc: “Tại sao không đưa cái đỉnh thật đi?”.

Vua Lỗ cho biết là ông rất quí cái đỉnh. Nghe thế Chính Tử liền thưa: “Nhà vua quí cái đỉnh ấy thế nào, tôi cũng quí chữ tín của tôi như thế”.

Sau vua Lỗ đành pải đưa cái đỉnh thật, Chính Tử mới chịu đi.

Như vậy, trong tư tưởng Nho giáo Tín là một trong “ngũ thường”, cùng với Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí cấu thành nên năm yếu tố nền tảng của nhân cách người quân tử. Tín nghĩa là niềm tin, là giữ điều hẹn ước, là sự tin cậy lẫn nhau, là không thất hứa, là phải thực hiện đúng cam kết. Chữ Tín được kết hợp bởi bộ “Nhân” và chữ “Ngôn”, hàm ý rằng lời nói của người có đức tín phải phù hợp với hành vi, nói sao phải làm vậy để tạo lòng tin nơi người khác.

Cho nên chữ tín thường đi đôi với danh dự, mà danh dự là sự bảo đảm cho sự nghiệp. Vậy nên tuy không được đưa lên đầu trong Ngũ thường (Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín) những người xưa quan niệm thiếu chữ Tín chưa thể là kẻ quân tử ở đời.

Không chỉ dừng lại ở mức độ là chuẩn mực đạo đức, chữ “Tín” còn trở thành yếu tố then chốt trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống, từ khoa học cho tới kinh doanh. Riêng đối với chính trị, chữ Tín có ý nghĩa hết sức quan trọng bởi nó ảnh hưởng tới việc xây dựng và gìn giữ lòng tin của người dân vào chính quyền.

Sách Luận ngữ chép chuyện Tử Cống hỏi Đức Khổng Tử về những yếu tố làm nên thành công trong việc trị nước. Đức Khổng Tử đã kể ra ba điểm quan trọng: “Đủ lương thực, đủ binh lính, được dân tin.” Tử Cống nói: ”Nếu bất đắc dĩ phải bỏ, trong ba thứ đó, bỏ thứ nào trước?”. Khổng Tử đáp: ”Bỏ binh lính”. Tử Cống lại hỏi: ”Nếu bất đắc dĩ phải bỏ, trong hai thứ còn lại, bỏ thứ nào trước?” Khổng tử trả lời: ”Bỏ lương thực. Từ xưa ai cũng phải chết; nhưng dân mà mất niềm tin thì nước không đứng vững được”

Ý nghĩa sống còn của chữ “Tín” nằm ở chỗ, nếu có được lòng tin của nhân dân sẽ có tất cả và không có được lòng tin của nhân dân sẽ mất tất cả. Như Nguyễn Trãi từng nói: “Đẩy thuyền đi là dân mà lật thuyền cũng là dân”.

Như vậy qua việc lấy phiếu tín nhiệm lần này của Quốc hội (và tiếp theo là ở HĐND các cấp) đặt ra cho chúng ta một câu hỏi về Chữ TÍN nơi các cơ quan công quyền hiện nay và những người thực thi nhiệm vụ. Nguồn cội của việc xây dựng niềm tin phải xuất phát từ đạo đức, năng lực, trách nhiệm và sự trung thực. Cho nên khi các cơ quan công quyền nhấn mạnh vào những điều đó, chính là trực tiếp đề cập tới việc xây dựng và giữ chữ “Tín” với dân.

Tuy nhiên, khi nhìn vào thực tiễn, việc thực hành chữ Tín vẫn chưa được coi trọng. Như đối với ngành y tế, ở các bệnh viện từ Trung ương tới địa phương đều treo cao khẩu hiệu “lương y như từ mẫu” để nhấn mạnh vào thái độ cần có của người thầy thuốc đối với người bệnh. Nhưng câu chuyện y đức của ngành y tế từ lâu đã trở thành vấn đề gây nhức nhối trong dư luận. Không riêng ngành y tế, một số ngành khác như cảnh sát giao thông, hải quan…. được đánh giá đứng đầu bảng xếp hạng tham nhũng, đây chính là một trở ngại lớn trong việc xây dựng lòng tin trong nhân dân (http://www.thanhnien.com.vn/pages/20121121/nhung-nganh-nhieu-tham-nhung-nhat.aspx). Đối với ngành giáo dục, câu chuyện buông lỏng quản lý và chất lượng giáo dục, cùng với những tiêu cực trong thi cử và lời hứa đến năm 2010 giáo viên có thể sống bằng lương…. cũng khiến chúng ta phải đặt câu hỏi về chữ Tín.

Và còn rất nhiều những vấn đề người dân đang hằng ngày chứng kiến không chỉ thách thức sự nghiêm minh của pháp luật mà còn đe dọa xói mòn lòng tin của người dân vào bộ máy công quyền và những người thực thi nhiệm vụ.

Vấn đề đặt ra hiện nay không phải là tỷ lệ tín nhiệm cao hay thấp, mà điều đầu tiên cần làm là cải thiện niềm tin của nhân dân, từng bước xây dựng, củng cố chữ Tín của cơ quan công quyền và người thực thi nhiệm vụ.

Nhưng giữ chữ tín như thế nào?

Người có chức quyền hay những người thực thi nhiệm vụ phải giữ chữ Tín với dân (hoặc cấp dưới của mình), đó là nâng cao trách nhiệm trước nhân dân, có năng năng lực, đạo đức tốt, liêm khiết, gương mẫu và kiên quyết loại bỏ tệ nạn tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tệ chạy chức, chạy quyền, chạy tội, chạy bằng cấp, chạy tuổi, độc tài, hống hách, hà hiếp dân lành…..

Nhưng người bình thường, nói rộng hơn là mọi thành viên trong xã hội, cũng phải trọng chữ tín. Làm sao có thể có một người lãnh đạo tốt, một tổ chức xã hội lành mạnh nếu các thành viên không nghiêm túc chấp hành pháp luật, quy định, quy ước, không tôn trọng lời hứa, lừa gạt nhau. Trên chiến trường hay trong cuộc sống, nguy hiểm nhất không phải là đối phương trước mặt, mà là những kẻ phản bội sau lưng.

Như vậy, Chữ Tín quan trọng đến mức Khổng Tử đã nói: “Người không tín thì không đứng được ở đời”. Người xưa cũng nói: “Tín là của báu của các nước”. Nếu người không tín không đứng được ở đời và nếu tín là của báu của các nước, thì khi chữ tín bị xem nhẹ, thậm chí còn bị gạt ra khỏi luân thường đạo lý, thử hỏi con người không có chữ tín sẽ như thế nào, và một xã hội không có chữ tín sẽ ra sao? Một con người không có chữ Tín là người đó suốt đời phải sống trong tình trạng không trưởng thành. Một xã hội không trọng chữ tín, cũng giống như một con người không trưởng thành.

Chữ Tín tuy đứng ở hàng thứ năm trong Ngũ thường nhưng lại rất quan trọng bởi vì không có niềm Tin thì không thể làm được điều gì thành công. Có niềm tin mãnh liệt và tạo được niềm tin nơi mọi người, người ta mới có khả năng “dời núi lấp biển”.