Chia tài sản trong vụ án ly hôn

     Thời gian vừa qua, nhiều người gọi điện hoặc gửi email hỏi về nguyên tắc phân chia tài sản khi ly hôn như thế nào? MC thấy rằng, việc vợ chồng ly hôn có tranh chấp về tài sản giữa vợ chồng luôn là vấn đề phức tạp, diễn ra tương đối phổ biến, nhiều vụ án rất gay gắt. Trong phạm vi bài viết này, tôi xin được trao đổi về nguyên tắc chia tài sản khi vợ chồng ly hôn, những vấn đề cần lưu ý khi giải quyết, thanh toán nghĩa vụ chung của vợ chồng, vợ chồng có nên tự phân chia tài sản… như một nguồn tài liệu để chúng ta tham khảo.

     Thông thường, trong nhiều gia đình, người chồng vẫn là lao động chính, là người tạo ra thu nhập nuôi sống cả gia đình, còn người vợ chỉ làm công việc nội trợ. Chính vì vậy trong nhiều vụ ly hôn, người chồng thường dựa vào lý do đó cho rằng tất cả tài sản, của cải trong gia đình là họ làm ra và phải thuộc về họ, người vợ không hề có phần. Tuy nhiên, pháp luật về Hôn nhân và gia đình đã nêu rõ: lao động của vợ, chồng trong gia đình được coi như lao động có thu nhập. Vì thế, người vợ hoàn toàn có quyền căn cứ vào quy định trên để xác lập phần quyền của mình đối với tài sản trong hôn nhân.

     Pháp luật Việt Nam quy định về tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng và cách chia tài sản khi ly hôn cụ thể như sau:

      Nguyên tắc phân chia tài sản:

     Thứ nhất: Căn cứ Điều 95 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000: Trong trường hợp vợ chồng khi ly hôn thì việc chia tài sản khi ly hôn theo các nguyên tắc sau:

     1. Việc chia tài sản khi ly hôn do các bên thoả thuận; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu toà án giải quyết. Tài sản riêng của bên nào thì thuộc quyền sở hữu của bên đó.

      2. Việc chia tài sản chung được giải quyết theo các nguyên tắc sau đây:

     - Tài sản chung của vợ chồng về nguyên tắc được chia đôi, nhưng có xem xét hoàn cảnh của mỗi bên, tình trạng tài sản, công sức đóng góp của mỗi bên vào việc tạo lập, duy trì, phát triển tài sản này. Lao động của vợ, chồng trong gia đình được coi như lao động có thu nhập;

      - Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của vợ, con chưa thành niên hoặc đã thành niên bị tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình;

     - Bảo vệ lợi ích chính đáng của mỗi bên trong sản xuất, kinh doanh và nghề nghiệp để các bên có điều kiện tiếp tục lao động tạo thu nhập;

    - Tài sản chung của vợ chồng được chia bằng hiện vật hoặc theo giá trị; bên nào nhận phần tài sản bằng hiện vật có giá trị lớn hơn phần mình được hưởng thì phải thanh toán cho bên kia phần giá trị chênh lệch.

      Về nguyên tắc, tài sản sẽ được chia đôi, tuy nhiên, có những tài sản là hiện vật mà việc chia đôi sẽ làm mất đi giá trị của tài sản. Đối với trường hợp đó thì bên nào nhận phần tài sản bằng hiện vật có giá trị lớn hơn phần mình được hưởng thì phải thanh toán cho bên kia phần giá trị chênh lệch.

      Phần tài sản sau ly hôn gây nhiều khó khăn trong việc phân chia đó là quyền sử dụng đất và nhà cửa. Pháp luật quy định rõ: quyền sỡ hữu nhà và quyền sử dụng đất và các tài sản gắn liền với đất của riêng bên nào thì khi ly hôn thuộc thuộc về bên đó. Nếu chỉ một bên có nhu cầu và có điều kiện sử dụng trực tiếp tài sản nêu trên trực thì bên đó phải thanh toán cho bên kia phần giá trị mà họ đáng được hưởng. Tuy nhiên, nếu như cả hai bên đều có nhu cầu và có điều kiện trực tiếp sử dụng tài sản đó (đất, nhà cửa)  thì được chia theo thỏa thuận. Nhưng một số quy định khác của Luật đất đai sẽ hạn chế việc chia nhỏ đất đai, nếu hai bên không thỏa thuận hoặc thỏa thuận không phù hợp với quy định pháp luật thì Tòa án sẽ giải quyết.

      Trên thực tế, việc nhà thuộc sở hữu của một bên được đưa vào sử dụng chung trong thời gian hôn nhân, nhiều ý kiến cho rằng việc sử dụng chung là căn cứ xác định tài sản này là nhà thuộc sở hữu chung của vợ chồng. Tuy nhiên, trong trường hợp này vẫn thuộc sở hữu riêng của chủ sở hữu nhà và chỉ phải thanh toán cho bên kia một phần giá trị căn nhà nếu như có sự đóng góp của bên còn lại trong việc bảo dưỡng, nâng cấp, cải tạo và sửa chữa nhà.

       Thứ hai:  Tài sản chung của vợ chồng gồm (Điều 27 Luật hôn nhân và gia đình):

      1. Tài sản chung của vợ chồng gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu nhập do lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh và những thu nhập hợp pháp khác của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân; tài sản mà vợ chồng được thừa kế chung hoặc được tặng cho chung và những tài sản khác mà vợ chồng thoả thuận là tài sản chung.

      Quyền sử dụng đất mà vợ chồng có được sau khi kết hôn là tài sản chung của vợ chồng. Quyền sử dụng đất mà vợ hoặc chồng có được trước khi kết hôn, được thừa kế riêng chỉ là tài sản chung khi vợ chồng có thoả thuận.

Tài sản chung của vợ chồng thuộc sở hữu chung hợp nhất.

      2. Trong trường hợp tài sản thuộc sở hữu chung của vợ chồng mà pháp luật quy định phải đăng ký quyền sở hữu thì trong giấy chứng nhận quyền sở hữu phải ghi tên của cả vợ chồng.

      3. Trong trường hợp không có chứng cứ chứng minh tài sản mà vợ, chồng đang có tranh chấp là tài sản riêng của mỗi bên thì tài sản đó là tài sản chung.

      Vợ chồng có nên tự phân chia tài sản hay nhờ Tòa án giải quyết?

     Luật Hôn nhân và gia đình quy định "Việc chia tài sản khi ly hôn do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu tòa án giải quyết". Như vậy luật pháp khuyến khích các cặp vợ chồng tự thỏa thuận phân chia tài sản khi ly hôn.
      Việc tự thỏa thuận phân chia tài sản giúp cho vợ, chồng có nhiều tiện lợi:
      - Không tốn án phí, chi phí định giá, lệ phí thi hành án...

      - Không mất nhiều thời gian, công sức để "hầu tòa".

      - Vụ việc ly hôn sẽ đơn giản, thời gian giải quyết có thể sớm hơn.

      - Giữ được quan hệ, thanh danh của vợ chồng kể cả sau ly hôn, điều này ảnh hưởng tốt đến quan hệ của con cái với bố mẹ…

     - Ngoài ra, việc tự phân chia tài sản bằng hình thức thỏa thuận cho tặng tài sản là nhà đất, xe cộ..., cho nhau trước khi ly hôn sẽ giúp cho vợ, chồng không phải đóng thuế chuyển quyền sử dụng đất, lệ phí trước bạ theo quy định..

    Việc thanh toán nghĩa vụ chung về tài sản của vợ, chồng và giải quyết khoản nợ chung do vợ, chồng thoả thuận; nếu không thoả thuận được thì Toà án giải quyết trong cùng một vụ án.

     Căn cứ vào điều 25 Luật Hôn nhân và gia đình “Vợ hoặc chồng phải chịu trách nhiệm liên đới đối với giao dịch dân sự hợp pháp do một trong hai người thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt thiết yếu của gia đình”. Giao dịch hợp pháp ở đây được hiểu là hợp đồng vay tài sản (tiền, vàng, ngoại tệ...) hoặc giấy vay tiền, không phân biệt viết tay hay đánh máy do người có đủ năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện. Nhu cầu thiết yếu của gia đình như: ăn, ở, mặc, chăm sóc sức khỏe cho các thành viên trong gia đình, việc học hành của con trẻ... như vậy số tiền nợ trên có thể được xem là nợ chung của vợ chồng.

      Hiểu biết các quy định pháp luật sẽ giúp chúng ta bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi cần thiết. Tuy nhiên, qua bài viết này, mong muốn mọi người chúng ta hãy cố gắng gìn giữ tình cảm gia đình, cùng chung vai xây dựng một tổ ấm, san sẻ những khó khăn, giải quyết những bất đồng dựa trên tinh thành xây dựng, góp ý cho nhau cùng hoàn thiện…..

      (Bài viết này chỉ có giá trị tham khảo, không dùng làm tài liệu trong tố tụng pháp luật, trong các trường hợp cụ thể, nên gặp Tòa án, Văn phòng luật sư, Trung tâm trợ giúp pháp lý… để được tư vấn).