Quyền nuôi con sau ly hôn

Hình minh họa từ Internet

   Khi ly hôn một trong những vấn đề mà các cặp vợ chồng thường xuyên tranh chấp là giành quyền nuôi con. Luật Hôn nhân gia đình năm 2000 có những điều khoản cụ thể quy định về quyền nuôi con của người vợ hoặc người chồng sau khi ly hôn. Trên thực tế, các vụ án ly hôn thì tranh chấp quyền nuôi con luôn căng thẳng, đôi khi ‘quyết liệt’ hơn tranh giành tài sản. Lúc đó, các đương sự thường nhờ cậy đến luật sư là những chuyên gia pháp luật – tư vấn hoặc “tranh giành” quyền nuôi con cho mình.

       Về nguyên tắc, việc ai là người nuôi con sau khi ly hôn có thể được các bên đương sự (vợ, chồng) tự thỏa thuận với nhau và được tòa án ghi nhận trong bản án. Sau khi ly hôn, vợ, chồng vẫn có nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con khi chưa thành niên (dưới 18 tuổi) hoặc đã thành niên nhưng bị tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình. Người không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng (mức cấp dưỡng tùy theo điều kiện kinh tế hoặc theo thỏa thuận) để người kia chăm sóc, nuôi dưỡng đến khi trưởng thành.

      Tuy nhiên, nếu hai người (vợ, chồng) không thể thoả thuận được với nhau thì Toà án sẽ có quyền phán xét, giao quyền nuôi con cho một bên vợ hoặc chồng. Quyết định của tòa án căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt và hướng tới tương lai tốt đẹp của con. Đặc biệt là các điều kiện cho sự phát triển về thể chất, bảo đảm việc học hành, các điều kiện cho sự phát triển tốt về tinh thần và phải xem xét đến nguyện vọng của con muốn được sống trực tiếp với ai để quyết định việc trao quyền nuôi con cho vợ hoặc chồng (nếu con đủ từ 9 tuổi trở lên). Các quyền lợi đó có thể là:

     - Thứ nhất: Điều kiện về vật chất bao gồm: Ăn, ở, sinh hoạt, điều kiện học tập… các yếu tố đó dựa trên thu nhập, tài sản, chỗ ở của cha/mẹ.

      - Thứ hai: Các yếu tố về tinh thần bao gồm: Thời gian chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con, tình cảm đã dành cho con từ trước đến nay, điều kiện cho con vui chơi giải trí, nhân cách đạo đức, trình độ học vấn… của cha/mẹ.

Hình minh họa từ Internet

       Chính vì vậy, có thể thấy người nào có điều kiện tốt hơn về tài sản, thu nhập, công việc …  nói nôm na là có nhiều tiền hơn, thì sẽ có lợi thế hơn trong việc giành quyền nuôi con. Mà như vậy, thường thì người cha (chồng) có lợi thế hơn.

       Tuy nhiên, người mẹ (vợ) lại thường có lợi thế hơn về mặt tình cảm, đạo đức, phương pháp nuôi dạy con cái. Chính vì vậy, trong các vụ án ly hôn, người vợ thường chỉ ra những “thói hư tật xấu” của người chồng như ham vui rượu bia, vũ phu đối với con, đánh bạc, nghiện hút…. hoặc không đôn đốc chuyện học hành của con cái để có ưu thế trong “cuộc chiến” giành quyền nuôi con.

      Với quy định nếu con từ đủ 9 tuổi trở lên, đủ để nhận biết việc ở với bố hay mẹ là thuận tiện hơn thì Toà án sẽ hỏi ý kiến, nguyện vọng của con – cũng là một lợi thế cho người mẹ, vì người mẹ dễ gần gũi, thân thiện hơn với con cái. Ngoài ra, nếu con dưới 3 tuổi thì, về nguyên tắc, tòa sẽ giao cho người mẹ nuôi dưỡng – ngoại trừ trường hợp người mẹ không muốn nuôi con.

       Tuy vậy, trên thực tế không phải bậc cha mẹ nào cũng muốn nuôi con khi ly hôn, vì không ít trường hợp người chồng thường xem quyền này là nghĩa vụ - và thường né tránh chuyện nuôi con khi ly hôn.

       Một điều nữa cũng cần lưu ý là tuy giành được quyền nuôi con khi ly hôn, nhưng trong quá trình nuôi dưỡng, chăm sóc con, nếu người cha hoặc người mẹ không hoàn thành trách nhiệm của mình thì người kia có quyền nộp đơn yêu cầu thay đổi người nuôi con. 

Hình minh họa từ Internet

        Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam quy định trong tất cả các trường hợp, sau khi ly hôn người không trực tiếp nuôi con vẫn có quyền thăm nom con, có thể theo định kỳ hoặc thường xuyên theo thoả thuận của hai bên và không ai được cản trở quyền này. Nếu người không nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, giáo dục, nuôi dưỡng con thì người đang trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Toà án hạn chế quyền thăm nom con của người kia.

        Về thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn:

        Vì lợi ích của con, theo yêu cầu của một hoặc cả hai bên, Toà án có thể quyết định thay đổi người trực tiếp nuôi con.

      Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn được thực hiện trong trường hợp người trực tiếp nuôi con không bảo đảm quyền lợi về mọi mặt của con và phải tính đến nguyện vọng của con, nếu con từ đủ 9 tuổi trở lên (Căn cứ Điều 93 - Luật Hôn nhân và gia đình). Do vậy, khi người trực tiếp nuôi con vi phạm các nghĩa vụ về chăm sóc, giáo dục, nuôi dưỡng…. của người được tòa án trao quyền trực tiếp nuôi con khi ly hôn thì vợ/chồng có quyền đề nghị Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn.

       Để thay đồi người trực tiếp nuôi con thì đòi hỏi đương sự phải có chứng cứ chứng minh trong thời gian được giao chăm sóc nuôi dưỡng con, vợ hoặc chồng đã không thực hiện việc chăm sóc bảo đảm quyền lợi về mọi mặt của con. Do vậy, nếu không có những chứng cứ trên thì Tòa án sẽ không thay đổi người trực tiếp nuôi dưỡng và chăm sóc con cái.

Hình minh họa từ Internet

         Căn cứ pháp lý về quyền nuôi con khi ly hôn:

        Tại Điều 92, Luật Hôn nhân và gia đình quy định:

       1. Sau khi ly hôn, vợ, chồng vẫn có nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục, nuôi dưỡng con chưa thành niên hoặc đã thành niên bị tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.

       Người không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con.

      2. Vợ, chồng thoả thuận về người trực tiếp nuôi con, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; nếu không thoả thuận được thì Toà án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ chín tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

Về nguyên tắc, con dưới ba tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, nếu các bên không có thoả thuận khác.”

       Tại điểm D – Mục 11 – NQ 02/2000/NQ-HĐTP Hướng dẫn áp dụng Luật Hôn nhân và Gia đình:

     “Trong trường hợp vợ, chồng không thoả thuận được về người trực tiếp nuôi con thì Toà án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi con căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con, đặc biệt là các điều kiện cho sự phát triển về thể chất, bảo đảm việc học hành và các điều kiện cho sự phát triển tốt về tinh thần. Nếu con từ đủ chín tuổi trở lên, thì trước khi quyết định, Toà án phải hỏi ý kiến của người con đó về nguyện vọng được sống trực tiếp với ai”

 

Hình minh họa từ Internet

      Lưu ý: Bài viết trên có trích dẫn một số quan điểm pháp lý, các quy định của pháp luật, tuy nhiên tất cả các ý kiến và quy định trích dẫn chỉ mang tính tham khảo. Để có được ý kiến pháp lý cho từng trường hợp một các chính xác nhất, mọi người liên hệ trực tiếp với Tòa án hoặc các luật sư, chuyên gia tư vấn và các công ty, văn phòng luật để được tư vấn một cách cụ thể, chính xác và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình. 

  (Tài liệu tham khảo: Luật Dân sự, Luật Hôn nhân và gia đình, Nghị quyết 02/2000/NQ-HĐTP Hướng dẫn áp dụng Luật Hôn nhân và Gia đình)